Modern dönemdeki İslami değişim hareketlerine baktığımız zaman, değişim ile ilgili farklı metotlar uyguladıklarını görmekteyiz. Vakıayı değiştirme noktasında en etkili yöntem ise modern zamanların en büyük İslami hareketlerinden olan İhvan-ı Müslim’in tarafından benimsenen eğitim metodudur.
Eğitim metodunun İhvan-ı Müslimin cemaatindeki rolünün önemine binaen Dr. Nafiz Süleyman El-Ca’b ve Dr. Muhammed Kâmil El-Cemel gibi araştırmacılar, İhvanın fertlerini yetiştirirken başvurduğu eğitim sisteminin araç-gereç ve değer yargılarını detaylı bir şekilde araştırdılar. Yapılan araştırmalar sonucunda ise bunu altı grupta sınıflandırdılar; İmani Değer Yargıları, Toplumsal Ahlaki Değer Yargıları, Bilimsel Değer Yargıları, Cihatçı Fiziki Değer Yargıları Daavi Değer Yargıları ve İdari Değer Yargıları.
İslami Kişiliği İnşa Etme Açısından İhvan-ı Müsliminin Dayandığı Eğitim Yöntemleri
- Üsre: Üsre cemaatin en küçük örgütsel birimi olarak kabul edilmektedir. Üsre sorumlusuna ‘‘Nakip’’ adı verilir. Üsre içindeki fertler cemaat tarafından onaylanan eğitimsel, kültürel ve politik müfredatları işlemektedirler. Üsre, Müslüman bireyin kişiliğini oluşturmayı, akide anlayışını düzeltmeyi, fertleri arasındaki bağları güçlendirmeyi ve aralarındaki tanışma, kaynaşma, anlayış ve dayanışmayı daha ileri seviyelere taşımayı hedeflemektedir.
- Ketibe: Ketibe Üsreden daha kapsamlı bir toplanma şeklidir. Nitekim ketibede birden fazla üsre aylık olarak bir araya gelir ve bu üsrelerin fertleri geceyi beraber geçirirler. Ketibe, fertlerin manevi yönünü geliştirmeyi, Allah (c.c) ile bağlarını güçlendirmeyi, dayanışmayı arttırmayı, kardeşlere itaat, disiplin, fedakârlık, bilgi donanımı ve nefsi muhasebe alışkanlıklarını kazandırmayı hedeflemektedir.
- Rahle (Gezi): Bu eğitim yöntemi diğer yöntemleri tamamlayıcı bir niteliğe sahiptir. Toplu eğitim verme noktasında ketibe ile aynıdır. Rahle metodunda katılımcılara hareket, spor ve egzersiz yapma noktasında bir serbestlik tanınmakla beraber bu metot çerçevesinde açlık, susuzluk ve çaba gösterme noktasında sabırlı olmayı öğretilmektedir. Rahle (gezi) programları kimi zaman ihvanın fertlerine yönelik kimi zaman ise aradaki tanışıklığı ve sevgiyi arttırmak adına ailelerine yönelik gerçekleştirilmektedir.
- Kamp: Cemaatin tarihi açısından kamplar, gezici ekip sisteminin uygulaması ve uzantısı konumundadır. Kamplar, İhvanın fertlerini bir araya getirerek onları eğitmeyi ve liderlik becerileri ile donatmayı hedeflemektedir. Aynı zamanda bu yöntem ile kampa iştirak eden katılımcılar, Allah adına cihad fikrini desteklemek için sabır, bağlılık ve zorlu askeri yaşam koşullarına alıştırma noktasında pratik bir şekilde eğitime tabi tutulmaktadırlar. Öğrenci olmayanlar için yapılan kamp süreleri iki ile üç gün arası değişmektedir. Öğrenciler için ise kamplar, yarıyıl ve yaz tatillerinde bir hafta veya yaz boyu sürebilmektedir.
- Devre: İhvandan azımsanmayacak sayıda fertlerin özel bir mekânda bir araya getirildiği ve İslami çalışma başlığı ile bağlantılı olan herhangi bir konunun seçildiği, seçilen konu çerçevesinde seminerlerin ve pratik derslerin yapıldığı bir eğitim yöntemidir. Bu yöntemin özelliklerinden biri de eğitimin bir konu özelinde yoğunlaştırılarak verilmesidir. Aynı zamanda belirlenen konu başlığı o konuda uzman olan tecrübe sahibi en iyi hocalar tarafından işlenmektedir.
- Sempozyum: Bir konunun veya problemin analizine katkıda bulunmak için birkaç uzman şahsiyet misafir edilmektedir. Sempozyuma davet edilenlerin ihvandan olup olmaması şartı aranmamaktadır. Bu yöntem, dinleyicilerin kültürel alt yapısını arttıran ve sorunlu tarafları tanımasını sağlayan kültürel ve entelektüel bir eğitim yöntemidir.
- Kongre: Kongreler geniş bir araştırmacı grubunu içermektedir. Kongreler fertlerin kültürel ve fikri yönünü geliştirir. Aynı zamanda kongrelerde cemaat adına önemli kararlar alınır.
Cemaatin Fertlerinin Eğitiminde Benimsediği Eğitim Değerleri
Birincisi: İmani Değer Yargıları
Bu değer yargıları Kur’an-ı Kerim ve Sünneti Nebeviden türetilmiştir. En önemlileri:
- Sağlam Akide
- Sahih İbadet
- Nefis Mücadelesi
- İslam’ın Evrenselliğini Sağlamak
- Dünya Zahitliği
- İhlas
- Tefekkür
- Zikir
İkincisi: Toplumsal Ahlaki Değer Yargıları
Bireyin vicdanından kaynaklanan öz-etik sansür oluşumuna katkıda bulunmak, eylemlerinin kontrolünü sağlamasına yardımcı olmak, Müslüman topluma karşı ahlaki sorumluluk duygusunu desteklemek, çeşitli dağılma ve parçalanma durumlarına karşı toplumsal düzenini ve akidesini korumaya katkı sağlamak hedeflenmektedir.
Müslüman Kardeşler cemaatinin eğitim yöntemleri ile oluşturduğu en önemli toplumsal değer yargıları şunlardır:
- Kardeşlik
- Tanışma
- Anlaşma
- Dayanışma
- Sabır
- İş Birliği ve Yardımlaşma
- Başkalarına Fayda Sağlama
Üçüncüsü: Bilimsel Akli Değer Yargıları
İmam El-Benna kurduğu cemaati bilimsel ve kültürel bir cemiyet olarak nitelemiştir. Çünkü İslam dini kadın-erkek her Müslüman fert için ilim talep etmeyi farz kılmıştır. Nitekim vakıaya baktığımız zaman İhvanın kulüplerinin birer eğitim ve öğretim okulu olmakla beraber ruh, akıl ve cismi eğiten birer enstitü olduklarını görmekteyiz.
İhvan-ı Müslimin cemaatinin eğitim yöntemleri ile oluşturduğu en önemli bilimsel akli değer yargıları şunlardır:
- Farkındalık ve Düşünce Kültürünü Yaymak
- Modern Bir Gereklilik Olarak Bilimsel Araştırma
- Davayı Tanıtacak Kamuoyunu Oluşturma
- Diyalog ve Fikir Alışverişi
Dördüncüsü: Cihatçı Fiziki Değer Yargıları
İnsanın fiziksel varlığına katkı sağlayan ve aynı zamanda yemek, içmek vb. hayatının geri kalan tüm işlemlerinde doğru olan adet ve gelenekleri resmeden bir takım değer yargılarından oluşmaktadır.
İhvan-ı Müslimin cemaatinin eğitim yöntemleri ile oluşturduğu en önemli cihatçı fiziki değer yargıları şunlardır:
- İtaat, Askerlik ve Disiplin
- Güvenlik Eğitimi
- Vücut Gücü
- Kazanma Yeteneği
Beşincisi: Daavi Değer Yargıları
Rabbimiz (c.c) Allah’a davet alanında çalışma noktasında bizleri teşvik etmektedir. ‘‘Allah’a çağıran, dine ve dünyaya yararlı iş yapan ve "Ben Müslümanlardanım" diyenden daha güzel sözlü kim vardır?’’ (Fussilet 33)
İhvan-ı Müslimin cemaatinin eğitim yöntemleri ile oluşturduğu en önemli daavi değer yargıları şunlardır:
- Davetçi Liderlerin Hazırlanması
- İslam Ümmetine Ait Olma ve Sadakat Ruhunu Kalkındırma
- Cemaati Tanıtma
- Yardımcı Fertler Kazanma
- Sorumluluk Alma
- Eğitim Sistemine Tedrici Bir Metotla Dayanma ve Atılacak Adımları Açık Bir Şekilde Belirleme
Altıncısı: İdari Değer Yargıları
Oluşturulan tüm insan toplulukları, hedefleri belirleyen, planlar koyan, iç ve dış ilişkileri düzenleyen, rolleri dağıtan, uygulamayı denetleyen ve sonuçları değerlendiren başarılı bir yönetime sahip olmak zorundadır. Nitekim bu şekildeki bir yönetim sisteminin başarı ve başarısızlığı değerlendirilebilir.
İhvan-ı Müslimin cemaatinin eğitim yöntemleri ile oluşturduğu en önemli idari değer yargıları şunlardır:
- Kişisel Gelişim
- Yeteneklerin Keşfi ve Geliştirilmesi
- Problem Çözme
- Planlama, Yönetim ve Karar Verme
- Vakte veya Zamana Önem Verme
.